The first part of the article contains a logical reconstruction and a methodological analysis of some aspects of the famous Władysław Witiwcki’s work “Faith of Enlightened”. In particular, the classifications of believers and the principles of these classifications are analyzed; methodological errors committed by Witwicki are indicated. In the second part of the text, Witwicki's distinctions are illustrated by attitudes towards God and faith represented by four representatives of the Lvov-Warsaw School: Kazimierz Twardowski, Jan Łukasiewicz, Tadeusz Kotarbiński, and Józef Maria (...) Bocheński. (shrink)

The main purpose of this article is to show the general development of Władysław Sebyła’s works in his next tomes Pieśni szczurołapa (Song of the ratcatcher), Koncert egotyczny (Egotic concert), Obrazy myśli (Views of thoughts). Poetry for Sebyła is the way of finding a man, showing the truth about himself by means of a literal word. Like also expressing a beauty of a nature, world by leading a dialog with himself. Besides he is looking for new people with whom (...) he could talk about the significance of life. He supports on the authority of Cyprian Kamil Norwid and Jan Lechoń. His poetry is not to give any answer to the problems but to ask neverending questions. (shrink)

Artykuł jest próbą scharakteryzowania platońskiego idealizmu według wykładni Hermanna Cohena – filozofa w Polsce niemal zapomnianego; założyciela, a zarazem czołowego, obok Paula Natorpa i Władysława Tatarkiewicza, przedstawiciela marburskiej szkoły neokantyzmu. Tok analiz obejmuje cohenowskie tezy postawione przez filozofa w epistemologicznej pracy Platons Ideenlehre und die Mathematik. Postulaty, do których odwołuje się Cohen wiążą refleksję nad klasycznym idealizmem oraz statusem platońskiej idei z refleksją logiczno-matematyczną i zagadnieniem sichere Hypothesis jako hipotezy pewnej – hipotezy o statusie aksjomatu. W następstwie badań okazuje (...) się, że określenie roli matematyki: arytmetyki i geometrii, staje się nieodzowne w zrozumieniu idealizmu zarówno starożytnego Platona, jak również nowożytnego Kanta. Obaj, Platon i Kant, akcentują znaczenie apriorycznej myśli, logiki czystego myślenia, logicznego rozumowania, poznawczej władzy intelektu, nauki oraz krytycyzmu jako drogi poznawczego, a zarazem kształtującego charakter, postępowania podmiotu poznającego Przeprowadzony w artykule wywód, zakorzeniony w historyczno-filozoficznych analizach problemu, w podsumowaniu jest także próbą określenia znaczenia platońsko-neokantowskiego idealizmu dla współczesnych zagadnień naukowo-filozoficznych. (shrink)

Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też (...) gorącym zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców? (shrink)

Recenzowana monografia naukowa dotyczy wybranych, niezwykle ważnych kwestii społecznych i etycznych, związanych z poszczególnymi etapami życia ludzkiego: jego początkiem, trwaniem i śmiercią. Składa się z dziewięciu artykułów, które łącznie tworzą szeroką panoramę współczesnych problemów bioetycznych. […] Jest przykładem ich dobrego diagnozowania, aktualizowania refleksji nad nimi i proponowania konkretnych rozwiązań, które odwołują się – co bardzo cenne – do rodzimych przykładów. […] Adresatami publikacji mogą być zarówno osoby profesjonalnie związane z szeroko rozumianą służbą zdrowia, studenci kierunków medycznych, jak i pacjenci oraz (...) ich rodziny, a także osoby zawodowo organizujące wsparcie w trudnych sytuacjach. Publikacja zainteresuje także osoby, które poszukują refleksji nad społecznie ważnymi kwestiami bioetycznymi, ukazanymi w perspektywie personalistycznej. Z recenzji ks. dr. hab. Zbigniewa Wanata, prof. UMK Monografia zawiera szereg interesujących tekstów analizujących dylematy moralne związane z początkiem i końcem ludzkiego życia. Poruszane zagadnienia są ważne i aktualne. W części pierwszej znajdują się opracowania dotyczące kwestii prenatalnych i okołoporodowych, w części drugiej – kwestii terminalnych, a na końcu tekst zwieńczający, dotyczący pojęcia sumienia […] Szczególnie cenne wydają się teksty prezentujące obszerne wyniki badań własnych (np. opieki nad dziećmi z zespołem Downa) i funkcjonowanie niedawno powstałych instytucji (jak hospicja perinatalne) albo opisujące proponowane procedury postępowania w praktyce (np. w stosunku do osób umierających). Inne teksty, nawet jeśli dotyczą zagadnień znanych (np. diagnostyki prenatalnej lub opieki nad ciężarnymi niepełnosprawnymi), omawiają je w sposób porządkujący dotychczasową wiedzę. Powyższe sprawia, że monografię można uznać za dzieło oryginalne. […] Wśród Autorów poszczególnych rozdziałów znajdują się osoby rozpoznawalne w środowisku medycznym i bioetycznym, co sprawia, że publikacja powinna cieszyć się zainteresowaniem w tych kręgach, a sformułowane w niej postulaty mogą mieć wartość aplikacyjną. Z recenzji dr. hab. med. Jakuba Pawlikowskiego, prof. UKSW. (shrink)

Celem niniejszego artykułu jest omówienie niektórych problemów, które występują podczas określania koreferencji w tekście. Analizy takie były prowadzone na potrzeby projektu CORE – Komputerowe metody identyfikacji nawiązań w tekstach polskich. Głównym celem projektu było stworzenie nowatorskich metod i narzędzi informatycznych służących do automatycznego wykrywania anafor i koreferencji w tekstach pisanych w języku polskim. Główny problem z wyznaczaniem faz koreferencji w języku polskim wyłonił się w efekcie kilku czynników. Na poziomie pragmatycznym i semantycznym nie było proste zadecydować czy zachodziła identyczność, czy (...) tylko podobieństwem między dwoma obiektami. Dodatkowym utrudnieniem był brak specjalistycznej wiedzy, który sprawił, że wyznaczenie faz koreferencji było szczególnie trudne między frazami w wyjątkowo specjalistycznych tekstach. Na poziomie gramatycznym, niektóre cechy języka polskiego utrudniły anotację. Ze względu na brak rodzajników określonych i nieokreślonych bardzo trudno było określić, czy nadawca zawsze miał na myśli ten sam obiekt, czy różne obiekty należące do tej samej klasy. Wreszcie, długie zdania bez podmiotu spowodowały pewne problemy przy wyznaczaniu łańcuchów koreferencyjnych między analizowanymi frazami. (shrink)

Ethical intuitionism is the theory of cognition of moral facts and, what’s closely related, a theory that explores the meaning of moral judgments. I’ve been a proponent of this theory discussing it in some of my writing, most notably in Sens i prawda w etyce [Sense and Truth in Ethics], published as a 49th volume in the ”Biblioteka Myśli Semiotycznej” series. Part I of this paper addresses criticisms that Anna Jedynak raised in her review of my book. In part (...) II, I will discuss a theory of moral behaviour proposed by Bogusław Wolniewicz in two of his articles. I consider the idea of moral cognition following from his conception and contrast it with the notion of moral cognition and moral meaning that follow from ethical intuitionism. I hope that the following discussion will help clarify and explain the main ideas behind ethical intuitionism considered as an epistemological and semiotic theory, however problematic it may appear to be. (shrink)

Author: Bogusz-Bołtuć Ewa Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S DISJUNCTIVE DEFINITION OF ART. IN ANALYTIC PHILOSOPHY OF ART (Władysława Tatarkiewicza alternatywna definicja sztuki a analityczna filozofia sztuki) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 591-600 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, ALTERNATIVE DEFINITION OF ART, DISJUNCTIVE DEFINITION OF ART, BERYS GAUT Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:As a historian of ideas, Władysław Tatarkiewicz sought to introduce order to the meanders of philosophical debates of the (...) past, but as a philosopher, he tried to determine what a given thing is. In this essay I will attempt to show that the voice of Tatarkiewicz was significant for the philosophical debate about ‘what art is?’. In the fifties of the twentieth century, Morris Weitz concluded that defining art through describing the necessary and sufficient conditions for something to be a work of art, is unfounded. His thesis not only began the anti-essentialist trend in analytic aesthetics, but also prompted attempts to define art by drawing attention to its relational properties. In the disjunctive definition of art, which he formulated in the late 1960s, Władysław Tatarkiewicz opened a new option, where to get something regarded as a work; it is enough to set certain minimal sufficient conditions. What’s more, this way of defining art seems to be one of the more promising projects. The latest version of the disjunctive definition of art, the cluster definition of art by Berys Gaut, is also part of a trend set by the Tatarkiewicz’s definition. (shrink)

Author: Dziemidok Bohdan Title: AXIOLOGY OF WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ (Aksjologia Władysława Tatarkiewicza) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 459-472 Keywords: AXIOLOGY, AESTHETIC THEORY, WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, OLD AGE Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:Władysław Tatarkiewicz was not only a co-creator of Polish aesthetics (aside Roman Ingarden, Stanisław Ossowski and Mieczysław Wallis) but also, aside Henryk Elzenberg, a co-creator of Polish axiology. Main issues of Tatarkiewicz’s axiological development were: value and (...) validation theory and happiness and perfection theory. His undebatable achievement in axiological discourse is justification of the need to acknowledge relationism as a middle ground position between objectivism and subjectivism and axiological pluralism as a position different from absolutism and axiological relativism. The article presents not only axiology explicite, contained in his theoretical works, but also tries to reconstruct Tatarkiewicz’s personal axiology, which guided him throughout his long life. The personal axiology of his, I tried to reconstruct based on his memoirs, interviews he gave, letters and my personal contacts with him. (shrink)

Author: Lipski Dawid Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S ANALYSIS OF ARISTOTLE’S PHILOSOPHY SYSTEM (Władysława Tatarkiewicza analiza systemu filozofii Arystotelesa) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 521-534 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, METAPHYSICS OF ARISTOTLE’S Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The paper attempts to present and critique the original analysis of Aristotle’s philosophy system, especially the layout and meaning of basic concepts in this system, which was performed by Władysław Tatarkiewicz in his (...) dissertation. The author, trying to conceive the overall philosophy of Aristotle through analysis of its key concepts, advanced thesis that Aristotle’s philosophical views on the “science of being” do not form a single compact system, but rather a plural and multi-layered model, in which each of the individual “layers” has an appropriate system of concepts. Although this diversity causes certain pluralism of principles within the system, there is one point – νοũς, which remains the principle uniting the whole order. It is the guarantor of order, unity of the system, but at the same time it also allows differences of entities. Divine νοũς becomes the last word in metaphysics. Keywords: Władysław Tatarkiewicz, metaphysics of Aristotle’s. (shrink)

Author: Nowik Andrzej Marek Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S HISTORIOGRAPHY FROM THE METHODOLOGICAL POLEMICS POINT OF VIEW (Historiografia Władysława Tatarkiewicza w kontekście sporów metodologicznych) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 497-503 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, HISTORY OF PHILOSOPHY, MODERN PHILOSOPHY, METHODOLOGY Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The purpose of this article is to show the main trends in philosophy that influenced Władyslaw Tatarkiewicz’s science research, with special consideration of neo-Kantianism (the (...) Marburg and the Baden Schools). Władysław Tatarkiewicz, one of the most significant polish historians of philosophy, rarely made comments on his preferred methods and on his concept of history of philosophy. Nevertheless, many of the methodological issues raised by Tatarkiewicz are focused on the problem of historical synthesis, at which the historian is obliged to make specific assessment concerning the subject matter of the research. Tatarkiewicz’s position on historiography indicates its relationship with remaining humanistic disciplines. (shrink)

Many years I have spent exploring the psychological work of Wladyslaw Witwicki authorize me to utter a general verdict, contained in the title phrase „psychology of missed opportunities”. In the article I present arguments for this diagnosis, looking for the origins and results of „Witwicki syndrome”, which may be helpful in diagnosing other scientists' productions. The essence of that syndrome consists in: first, thinking of numerous and original ideas and visions of achieving them; then, making a weakly justified choice from (...) among them - and, finally, stubbornly arguing that the chosen solution to the problem is the only permissible. I illustrate the symptoms of the characterized syndrome with the examples taken from the range of Wladyslaw Witwicki's proposals, both theoretical and methodological. (shrink)

Author: Kuczyńska Alicja Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S VISION OF THE OTHER (Władysława Tatarkiewicza wizja Innego) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 451-458 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, MASTER, PUPIL Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The author locates her memoirs about Tatarkiewicz in the context of dialogical philosophy of Levinas and the Georg Steiner’s category: master – pupil.

Author: Pepliński Marek Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S ANALYSIS OF MEANING OF “HAPPINESS” (Władysława Tatarkiewicza analiza terminu „szczęście”) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 633-674 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, PHILOSOPHICAL THEORY OF HAPPINESS, EMOTION, PLEASURE, EUDAIMONIA Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: marek[DOT]peplinski[AT]univ[DOT]gda[DOT]pl www:Władysław Tatarkiewicz work on philosophical and moral psychology, particularly on theory of happiness is still example of the best kind of analytical and close to phenomenological analysis of our (...) speaking and thinking about the topics in question. He distinguishes four main different meanings of Polish word ‘szczęście’ and present a new classification of them based on two principles: the opposition of subjective and objective and between ordinary and philosophical language. Accordingly we can speak about luck, positive psychological states like different kinds of good emotions or feelings and pleasure, Greek eudaimonia and specifically philosophical, a very correct concept of happiness as a rationally justified deep and comprehensive satisfaction of one’s life taken in its wholeness. In this paper I present critically his classification and argue that subjective meanings are always related to objective concepts. (shrink)

Władysław Tatarkiewicz work on philosophical and moral psychology, particularly on theory of happiness is still example of the best kind of analytical and close to phenomenological analysis of our speaking and thinking about the topics in question. He distinguishes four main different meanings of Polish word ‘szczęście’ and present a new classification of them based on two principles: the opposition of subjective and objective and between ordinary and philosophical language. Accordingly we can speak about luck, positive psychological states like different (...) kinds of good emotions or feelings and pleasure, Greek eudaimonia and specifically philosophical, a very correct concept of happiness as a rationally justified deep and comprehensive satisfaction of one’s life taken in its wholeness. In this paper I present critically his classification and argue that subjective meanings are always related to objective concepts. (shrink)

Author: Czardybon Barbara Title: THE MARBURG EXPERIENCES OF WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ AND BORIS L. PASTERNAK (Doświadczenia marburskie Władysława Tatarkiewicza i Borysa L. Pasternaka) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 505-520 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, BORIS L. PASTERNAK, HERMANN COHEN, NEO-KANTIAN PHILOSOPHY Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article deals with the Marburg studies of Władysław Tatarkiewicz and Boris L. Pasternak, especially with the principles and the research practices prevailing at (...) The Philipps University of Marburg. The main bibliographic sources present the memoirs of Tatarkiewicz. When discussing Pasternak’s activities, plans and thoughts, is used of his Marburg correspondence and his autobiographical prose. The article shows Marburg’s influence on personality and views of both thinkers. There is Tatarkiewicz and Pasternak’s similarity of their experiences. This article takes up the problem of the defensive nature of the Marburg school of neo-Kantian philosophy, i.e. its doctrinal closure. In the case of Tatarkiewicz, his contact with the professors of the University of Marburg was conducived to working on his own, different philosophical outlook. It is surprising that Pasternak’s attitude as an artist was influenced by the Marburg philosophical thought. The Marburg studies have provided him an ease to use the philosophical vocabulary. (shrink)

Author: Siwiec Marek Kazimierz Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S VIEWS ON CREATIVITY WITH REGARDS to a Creative Source (Koncepcja twórczości Władysława Tatarkiewicza a twórcze źródło) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 573-590 Keywords: CREATIVITY, CREATIVE SOURCE, PLURALISTIC AESTHETICS, WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, KARL JASPERS, BARBARA SKARGA, GEORG SIMMEL Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:In the essay – which consists of the three parts – the author tries to show Władysław Tatarkiewicz’s views (...) on problems of the creativity as a basis to considerations on the creative source. In the first part the author outlines a point of view of a creator such as an artist, a poet, a composer. In the second part we can see the author sketching the problems of creativity and the creator itself. At the beginning he focuses on the Tatarkiewicz’s programme of pluralistic aesthetics with important discerning notions of aesthetics explicite and aesthetics implicite. The latter relates to works of art and the aesthetics views of the artists which can be found within. Afterwards he discusses main notions of the creator and the creativity i.e. poetic creativity, divine creativity, artistic creativity, human creativity. More carefully he examines contemporary approach of the creativity by Tatarkiewicz and analyses two criteria of it: high level of a novelty and a large outlay of an intellectual energy. The author notices a certain difficulty of the approach, namely a repetition of the intellectual energy in both criteria, yet he proposes a solution to the issue: first criterion relates to potential energy as a certain possibility, whereas the second relates to energy effectively implemented by the creator. He also discusses relation between the creativity and culture. In the third part the author approaches the problems of the creative source. He discusses views of Karl Jaspers, Barbara Skarga and Georg Simmel. In the conclusion the author defines the creative source as a task and a way of the creator. He points out that Tatarkiewicz’s view can be good groundwork to developing further considerations on the issue of the creative source. (shrink)

Author: Szutta Artur Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S CONCEPT OF THE ‘THIRD STATES’ (Stany trzecie w ujęciu Władysława Tatarkiewicza) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 617-627 Keywords: “THIRD STATES”, LEISURE, PHILOSOPHY, THEORY, INTELLECT, SENSE OF LIFE, WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, JOSEPH PIEPER Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article treats on the concept of “third states” (as opposed to the other two kinds of states: those of work and entertainment) introduced by (...) Władysław Tatarkiewicz in his treatise On Happiness. A thorough analysis of the passage on “third states” as well as of the very concept allows to see its relevance to the considerations on such important philosophical questions as those of the nature of doing philosophy, the meaning of life, intellectual intuition, theoria or contemplation. The paper consists of five parts. The first part is focused on Tatarkiewicz’s understanding of “third states” as well as on a phenomenological analysis of the concept itself. The second part is a kind of extension of the analysis enriched by Josef Pieper’s interpretation of the idea of leisure which I find very close to what Tatarkiewicz means by “third states”. In the light of the analysis the concept of the ‘third states’ turns out to be very inspiring and useful in dealing with a number of philosophical questions, which is shown in the fourth part of the paper. The final step consists of questioning the above conclusion by short outlining a possible naturalistic interpretation of the ‘third states’ in the light of which the picture of philosophy, human life or human cognition, based on the concept of the ‘third states’ might turn out to be a mere illusion. I do not give a final answer to this question but treat the conclusion of the paper as an invitation to a deeper consideration of the matter. (shrink)

Author: Wiśniewski Ryszard Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S LESSON OF PHILOSOPHY (Lekcja filozofii Władysława Tatarkiewicza) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 473-485 Keywords: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, THE ORDER OF TERMS, THE METHOD SEMANTIC-HISTORIC, HISTORY OF PHILOSOPHY, AXIOLOGY, POLISH PHILOSOPHY Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article discusses the important lessons that flow from the study of the way of philosophizing by Władysław Tatarkiewicz. Based on the study of his multi-scientific achievements, (...) the author has selected several core philosophical teachings, which in his opinion, should consider adopting today: 1 The primary task of philosophy is to organize concepts shaping the image of the world. 2nd Order and clarity of thought are achieved by using the method of semantic-historical analysis. 3rd The need for order and clarity leads to the history of philosophy, exploring the origin and evolution of concepts. 4th Philosophy is not yet a personal belief of man. 5th Organizing the world picture has axiological sense. 6th The most difficult issues arise in the theories of the middle range in the space between the general and very detailed, specified scientific studies. 7th The duty of the philosopher is to be interested in the history of native (Polish) philosophy. (shrink)

Koncepcja autonomii osoby Harry’ego Frankfurta, uznawana obecnie za jedną z ważniejszych teorii autonomii, podkreśla istotną rolę zdolności podmiotu moralnego do świadomej refleksji nad sobą i swoim życiem i ufundowana jest na zdolności podmiotu do formułowania pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu. Intrygujące, że już w myśli średniowiecznej daje się zauważyć propozycje, które budują prekursorski wobec współczesnych teorii obraz podmiotu moralnego, odnosząc się do złożonej struktury woli, jak również dwurzędowości jej aktów. W niniejszym artykule śledzę rozwój terminologii oraz argumentacji wykorzystywanej w (...) tych średniowiecznych koncepcjach, które odwołują się do pragnień pierwszego oraz drugiego rzędu oraz rozróżnień między różnymi aktami woli. Skupiam się na koncepcjach powstałych do pierwszej połowy XIII wieku wprowadzających do debaty woluntarystycznej terminologię, niuanse pojęciowe oraz argumentację, która stanie się punktem wyjścia dla późnośredniowiecznych teorii woli. (shrink)

Artykuł ukazuje polityczność ontologicznego systemu Benedykta Spinozy na przykładzie pojęcia conatus (pragnienia). Autorka broni spójności myśli niderlandzkiego myśliciela polemizując z interpretacją Leszka Kołakowskiego, podług której system Spinozy charakteryzują nieprzezwyciężalne antynomie jednostki i nieskończoności. Jak zostaje wykazane w tekście artykułu, dostrzeżenie fundamentalnie politycznego charakteru ontologicznych pojęć Spinozy pozwala przekroczyć owe antynomie w kierunku spójnej i klarownej interpretacji. Skupiając ciężar wywodu na pojęciu conatus, autorka poddaje analizie dwie antynomie Kołakowskiego. Pierwsza z nich dotyczy problemu trwania i jednostkowości i przedstawia pozorną sprzeczność (...) pomiędzy zasadą samozachowania indywiduów a niepodzielnością substancji. Druga zaś, dotyka kwestii ściśle etycznej – rzekomej niezgodności pomiędzy pragnieniem zachowania się w swym istnieniu a pragnieniem intelektualnej miłości Boga. Autorka wykazuje, że podstawą obydwu antynomii jest zapoznanie polityczności pojęcia conatus, a wraz z nim politycznego wymiaru Etyki. (shrink)